Molen De Lelie in Ommen voorzien van informatiepaneel dankzij bijdrage van Jan en Minie de Wildefonds

OMMEN - Molen De Lelie aan het Molenpad in Ommen is voorzien van een nieuw informatiepaneel met de geschiedenis en werking van de molen. Dankzij een uitkering uit het fonds van de Stichting Jan en Minie de Wilde kon dit informatiepaneel gerealiseerd worden. De Stichting Ommer Molens is initiatiefnemer van deze panelen, die enkele jaren eerder ook bij de Besthmenermolen, de Konijnenbeltsmolen en molen Den Oord geplaatst zijn. Met de bijdrage van de Stichting Jan en Minie de Wilde kon dan ook nu De Lelie van een informatiebord voorzien worden.

Voorlichting

“Het is belangrijk dat er een goede voorlichting is over de molens. Dat begint al bij de ingang van de molen”, aldus Johan Otten, voorzitter van de Stichting Ommer molens. “Molen de Lelie is de enige beroepsmatig functionerende molen en heeft ook samen met de overige Ommer molens een belangrijke cultuurhistorische waarde voor de gemeente. En ze zijn een grote toeristische trekker, waarvoor mensen als onderbreking van hun fiets- of wandeltocht graag een pauze inlassen. De Lelie ontbrak nog in het rijtje”.

Beroepsmolenaar

Tijdens de officiële onthulling van het paneel liet molenaar Anton Wolters van de Lelie weten blij te zijn met het initiatief van de molenstichting. Sinds 1983 is Wolters als beroepsmolenaar aan de Lelie verbonden. Hij is dan ook als molenaar met een foto vereeuwigd op het nieuwe paneel. Ook is op het paneel melding gemaakt van de nieuwe woonwijk waar de molen staat: “Mol’nhoek” (Molenhoek).

De Stichting Ommer Molens bewaakt en beheert de Ommer Molens. De stichting Ommer Molens is verder actief om de molens te promoten en iedereen enthousiast te maken en te overtuigen van het belang van dit mooie culturele erfgoed. In de gemeente Ommen staan maar liefst 5 korenmolens. Vier van deze molens zijn eigendom van de gemeente. Vanuit de Stichting Ommer Molens zijn 9 molenaars actief (waarvan één in opleiding) en ongeveer 10 molengidsen. Gedurende de zomermaanden ontvangen zij toeristen en verzorgen ze de begeleiding in en rond molens.

De volgende tekst staat op het informatiepaneel bij molen De Lelie:

Molen De Lelie is in 1846 door Jan Mansier gebouwd. Op 26 mei 1869 werd De Lelie verkocht aan Hendrik Oldeman. Een eeuw lang bleef de molen in bezit van de familie Oldeman. Na Hendrik Oldeman zijn het achtereenvolgens Peter Oldeman Hzn, Hendrik Oldeman Pzn, Hendrikus Oldeman en Gerard Oldeman die de graankorrels tot meel vermaalden op deze molen. De toestand van de molen is in de loop van de jaren snel achteruit gegaan. 

Molen behouden

In 1968 erft Hendrik Oldeman de molen. Hij is kleinzoon van de oorspronkelijke molenaar. De molen was toen in sterk verval geraakt. Hendrik Oldeman verkoopt de molen. In eerste instantie had hij De Lelie voor afbraak te koop aangeboden. Echter, één van de wethouders kon dat niet verdragen en deed daarom aan het college van burgemeester en wethouders het voorstel om de molen door de gemeente te laten kopen. Aldus gebeurde. Hendrik Oldeman liet er zelfs hoger bod voor schieten, maar was dolblij dat de molen voor Ommen behouden kon worden. De gemeente kocht de molen van Hendrik Oldeman onder de voorwaarden dat De Lelie binnen vijf jaar gerestaureerd èn weer als korenmolen in gebruik zou zijn. In 1973 komt vervolgens een grondige molenrestauratie opgang en in 1976 was het dan eindelijk zo ver dat de molen weer kon draaien en malen.

Anton Wolters

Sinds 1983 is Anton Wolters als beroepsmolenaar aan de Lelie verbonden. Onder supervisie van Gerard Oldeman en Lex Hollak leerde Anton de kneepjes van het molenaarsvak. Hij volgde op de Leemansmolen in Vriezenveen onder leiding van molenaar Kiers de opleiding tot vrijwillig molenaar. In 1986 deed Wolters met goed gevolg molenaarsexamen op molen d’Olde Zwarver in Kampen. Als ambachtelijk korenmolen maalt De Lelie verschillende soorten meel voor bakkers, reformen en particulieren. Onder de molen is de natuurwinkel gevestigd waar onder andere meel- en biologische producten worden verkocht. De tegenover de molen gelegen molenschuur is genoemd naar “Polevers”, de oude bijnaam van de familienaam Wolters.

Immaterieel cultureel erfgoed

Het molenaarsambacht maakt deel uit van de lijst van immaterieel cultureel erfgoed van Unesco. Zo’n vijftig beroepsmolenaars en honderden vrijwilligers helpen de molens in Nederland draaiende te houden. Volgens de Nederlandse Molendatabase telt Nederland ruim twaalfhonderd werkende molens. De molens zijn beeldbepalend voor Nederland en werden eeuwenlang gebruikt voor onder meer het malen van graan, het zagen van hout, het slaan van olie uit zaden en het maken van papier. Als gevolg van de technische ontwikkeling verdwenen molens vanaf het eind van de 19e eeuw steeds meer uit beeld en werden gesloopt. Die zijn gebleven en gerestaureerd zijn nog steeds te bewonderen op bijvoorbeeld de Nationale Molendag (tweede zaterdag van mei), de Ommer Molendag (eerste zaterdag van augustus) en Overijsselse Molendag en Open Monumentendag (tweede zaterdag van september).

Technische gegevens

Molen De Lelie is een achtkantige stellingmolen. Gedekt met riet en een onderbouw van stenen. De wieken hebben een fok en een Oudhollands systeem. De molen heeft twee koppel lavastenen, twee regulateurs, twee mengketels, twee silo’s, een buil en een kammenluiwerk. Binnenroede: Systeem Fauël, fabr. Buurma, nummer 0027, 1972. Buitenroede: Oud Hollands, fabr. Buurma, nummer 0028, 1972. Bovenas: Gietijzer, 4.60 m. fabr. Wed. A. Sterkman & Zn, nummer 0237, 1863. Vlucht: 21.20 m. Als versiering heeft de molen een aardige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, met de opschriften De Lelie en 1846 en 1973. In het rietdek is het jaartal 1846 aangebracht. Gevelsteen met opschrift: Gebouwd door J. Mansier 1846. Twee wieken zijn begin 1990 voorzien van zogeheten fokwieken, die in plaats zijn gekomen van de oudhollandse voorzomen. Hierdoor kan veel efficiënter gemalen worden mede omdat er tevens remkleppen op gemaakt zijn, zodat met teveel omwentelingen de kleppen zorgen voor een gelijkmatige toerental. Eigenaar van de molen is de gemeente Ommen.

Stichting Ommer Molens

De Stichting Ommer Molens beheert de volgende drie Ommer molens: Den Oord, de Konijnenbeltsmolen en de Besthmenermolen en waakt over de biotoop van molen De Lelie.

Mol’nhoek

Woonwijk Mol’nhoek is in 2020 afgerond. De naamgeving Mol’nhoek is een eerbetoon aan de beeldbepalende molen De Lelie. De straten in dit gebied zijn vernoemd naar onderdelen van een molen: ‘Kruiwerk’, ‘Stelling’, ‘Bonkelaar’ en ‘Wieken’. Deze straten komen uit op de ‘Korenmolen’. Op korte afstand lag hier eerder een deel van het Ommerkanaal met haven dat eind zestiger jaren van de vorige eeuw is gedempt.